Belirli ve belirsiz iş sözleşmesi nedir?

Çalışma hayatında hangi haklara sahip olduğumuzu, çalıştırıldığımız sözleşme tipine bakarak anlayabiliriz. Bu sözleşmeler bazen belirli bir süre öngörülerek yapılır, çoğu zamansa süresiz şekilde kurulur.

Kimi zaman işin niteliği gereği, işçilere belirli süreli iş sözleşmeleri (muayyen süreli iş akdi) yapılmaktadır. Örneğin; bir yıl içinde bitirilecek bir inşaatta, işçiler için bir yılla sınırlanmış bir iş sözleşmesi kurulacaktır. Bu sözleşmelerin üzerinde, sözleşme süresi, bitiş tarihi gibi ifadeler yazar.

Çoğu zamanda ise, işçi işe başlar, çalışmanın ne zaman biteceğini işçi de işveren de kararlaştırmaz. Bu çoğunlukla yaygın olan sözleşme biçimidir. Örneğin; sürekli üretim yapan bir tekstil fabrikasında çalışan işçiler için belirli bir süre öngörülemez. Bu türde olan sözleşme yasalarda, belirsiz süreli iş sözleşmesi olarak geçer. Yazılı da olabilir, sözlü de kurulabilir. İşçiler için daha avantajlı olan bu sözleşmedir. Çünkü, işe iade hakkı, iş güvencesi tazminatı, ihbar tazminatı gibi bazı haklar sadece belirsiz süreli sözleşme ile çalışan işçiler için geçerlidir.

Ancak günümüzde işverenler bir kısım haklara el koymak amacıyla belirsiz süreli sözleşme ile çalışan işçileri bu kapsamdan çıkarmaya ve diğer sözleşmelerle çalışır duruma getirmeye çalışmaktadır. Örneğin yıllardır aynı işyerinde çalışan işçiler, yeni girenlerle birlikte veya yılın belli dönemlerinde bir takım yenileme bahaneleriyle farklı farklı sözleşmeleri imzalamaya zorlanacaklardır. İşçilerin bunları imzalamaması veya imzalamadan da bilen birilerine göstermeleri gerekiyor, zira bazen işverenler sözleşmelerin bazı kısımlarını saklamaya çalışıyorlar. Belirli sürede çalışan işçiler yasadaki iş güvencelerinden yoksunlar, patronlar da bunu fırsat biliyorlar.

Kimi zaman da patronlar işçileri direkt belirli süreyle alıp, her yıl yeni sözleşme imzalatarak zincirleme iş sözleşmesi yapmaktadırlar. Ancak bu durum yasalarda “esaslı neden olmadıkça üst üste birden fazla (zincirleme) “belirli süreli” iş sözleşmesi yapılamaz” diyerek yasaklanmıştır. İşveren işçiyi kıdem ve ihbar tazminatından yoksun bırakmak için bunu yapmaya çalışacaktır. Ancak yasalarda yasaklandığı için bu durumda, sözleşme belirsiz süreli gibi sayılacak ve işçiler haklarını alabilecektir.