EYT’liye pösteki saydırmak

Emeklilikte yaşa takılma sorunu çeyrek asrı geride bırakmak üzere. Tam 23 yıl önce, 1999 yılında, bir yasal düzenlemeyle, aslında bir oldu bitti ile, emeklilik için gerekli şartlara yaş da eklendi. Böylece prim günü ve sigortalılık süresini dolduran emekli adayları yıllarca yaş şartını beklemek zorunda bırakıldı.

Yasanın geriye doğru işletilmesindeki hukuksuzluk “emeklilik kazanılmış değil beklenen haktır” denilerek savunuldu. Bu mantıkla benzer hak gaspları her zaman gündeme gelebilir. Nitekim aylık bağlanma oranları (ABO) 1999’a dek yüzde 60’lar seviyesindeyken özellikle 2008 düzenlemesiyle yüzde 20’lere dek geriledi.

Yıllarca süren EYT mücadelesi sırasında, özellikle seçim dönemlerinde, çözüm yönünde sözler verildi. Ne var ki, bugüne dek bir çözüm söz konusu olmadı. Seçim öncesi verilen sözler seçimlerin ardından unutuldu. Şimdi Haziran 2023 seçimleri öncesi AKP iktidarı en geç 2022 Aralık ayı içinde meclise bir çözüm önerisi sunacağını ilan etmiş durumda.

Eğer verilen söz tutulursa Aralık 2022 ayında öneri yasalaşacak, Ocak 2023 ayında yürürlüğe girecek ve ilk başvurular yapılabilecek. Ve Şubat 2023 ayında ilk maaşlar hesaplara yatacak.

Lakin EYT’de nasıl bir çözüm önerisinin gündeme geleceği halen bilinmiyor. Yeni bazı kriterler söz konusu olacak mı? Var diyen de, yok diyen de var. Staj sayılacak mı? Yasadan bir gün sonra sigortalı olanların durumu ne olacak? Yasa önerisi açıklanana kadar bunları bilemeyeceğiz. Eğer yeni kriterler getirilmezse 8 Eylül 1999 öncesi geçerli şartlara göre emeklilik mümkün olabilecek.

Öte yandan düzenleme ne şekilde olursa olsun mevcut emeklilik koşulları ve aylık miktarları düşünüldüğünde mağduriyetlere ancak kısmi bir yanıt verebilecek. Aylık bağlanma oranından dolayı emeklilik hakkı kazanabilecek “şanslı” emekçilerin büyük kısmı 3500 lira gibi maaşlar alacak. Taban ücret yeni yılda 5000 liraya çıkarılsa dahi çoğunluk asgari ücretin altında bir emekli maaşı alabilecek.

Ayrıca 8 Eylül 1999 tarihinden sonra çalışmaya başlamış olanlar, yani müebbet EYT’liler hem ancak 60’lı yaşlarda emekli olabilecek hem alacakları olası maaş düşük ABO nedeniyle bugünkünden çok çok daha az olacak. Kısacası emeklilik sistemi emekçiler için fiilen anlamını yitirecek. Pösteki saymaya dönecek. Emeklilik yoksulluğun katmerlendiği bir dönem olmamalı. Ulaşılabilir olmalı. Maaş onurlu bir hayata yetmeli.