Siyonizmin materyalist açıklaması

Aşağıda okuyucularımız ile paylaştığımız metin, Troçkist‘te yayımlanan ve “Abraham Leon: Troçkist, Yahudi, anti-Siyonist, şehit” başlığını taşıyan makaleden alınmıştır. Makalenin tamamını okumak için buraya tıklayabilirsiniz.

***

Abraham Leon, Eylül 1944’te, henüz 26 yaşındayken Naziler tarafından öldürüldü. 26 yaşına gelene dek daha sonra saflarından Ernest Mandel’i çıkartacak olan Belçika Troçkizmini inşa etmiş, Avrupa Troçkizminin kıta çapında örgütlü ve koordine kalmasını sağlamış, Belçika’da ve Nazilerin ordusu içinde çıkartılan devrimci gazetelerin genel yayın yönetmenliğini veya yazarlığını yapmış, Alman ordusu için proleter propaganda faaliyetleri yürütmüş, Belçika’daki yasadışı fabrika komitelerinde parti inşasına girişmiş ve Nazizmin Yahudi Soykırımı’nı gerçekleştirmekte olduğu, bunun yanı sıra Stalinizmin Siyonist projeye siyasal desteğini açıkladığı şartlar altında Troçkist bir Yahudi olarak, Dördüncü Enternasyonal’in anti-Siyonist pozisyonlarının politik ve teorik çerçevesini çizen, tarihsel öneme sahip bir eser kaleme almıştı.

Abraham Leon’un Yahudi Sorunu: Marksist bir Yorumlama adlı eseri, Yahudi halkının sosyoekonomik tarihi, antisemitizmin sınıflı toplumdaki kökenleri, Siyonizmin politik eleştirisi, Marksizmin anti-Siyonist tutumunun teorik açıklamaları başlıklarında, hala tarihsel olarak aşılabilmiş bir metin değildir.

Leon bu eserinde Yahudi ticari topluluklarının tarihsel materyalist bir analizini yapar ve Yahudileri, Marx’ın daha önce kendi Yahudi Sorunu kitapçığında yaptığına yaklaşan bir şekilde, bir “halk-sınıf” olarak tarif eder. Leon, Siyonizmin Yahudi sorununu, yalnızca antisemitizmin sebep olduğu acılarla sınırlı bir şekilde ele almaya çalışan yöntemini yerle bir eder ve tarihsel üretim ilişkilerinin evriminden erken dönem şehirleşmenin etkilerine dek, Yahudi sorununa dair kapsamlı bir açıklama getirir. Yahudi halkının ilkçağlarda yaşadığı büyük refah dönemlerini ortaya koyar, Yahudi ticaret sermayesinin genişleme olanağını bulduğu kapitalizm öncesi dönemleri kaydeder ve ekonomik işlevlerine bağlı olarak Yahudilerin tarihte sık sık krallar ve prensler tarafından korunduklarını aktarır. Bütün bunlar, Siyonizmin vakanivüslerinin resmi tarih yazımlarıyla aşılmaz bir çelişki içerir.

Leon öncelikle Siyonizmin, MS 70’te İkinci Tapınağın yıkılışı sonrasında yaşanan ve Filistin’in işgali için mazeret olarak kullanılan sözde “Yahudilerin sürgünü” yalanını çürütür. “Sürgün” tanımlaması bir uydurmadır zira Roma İmparatorluğu’nda ve dışında gelişen bir diaspora halihazırda mevcuttur. Leon şöyle yazar: “Yahudilerin çoğunluğu Roma eyaleti Judaea’nın dışında yaşıyordu”.

Ve Siyonizmin, son 2000 yıldır Yahudi halkının ancak Filistin topraklarında bir araya gelmesiyle korunabileceğini ve varlığını devam ettirebileceğini iddia etmesine karşın, ilkçağlar boyunca Yahudilerin asimile olmadan nasıl kültürlerini ve değerlerini koruduğu inceleyen Leon, Siyonizmin ideologlarını çıldırtan şu sonuca varır: “Yahudiler dağılmalarına rağmen değil, bu sayede korunmuştur.”

Ticari kapitalizmin ve ulus devletlerin gelişimi, yerel tüccarları doğurur ve bu, Yahudilerin bir halk olarak ekonomide oynadıkları rolü tehlikeye sokmaya başlar. Bu dönemle beraber Yahudilerin ülkelerden kovulması ve krallar ile prenslerin korumasını kaybetmesi başlar. Kapitalizm doğarken Yahudilerin geliştirdiği ekonomik ilişkileri ve ağları kullanır. Ancak onları bir kere kullandıktan sonra, bu araçlardan yerel varlıklı sınıfların yararlanmasını sağlamak için, Yahudileri sosyal bir ayrımcılığa ve ırkçılığa maruz bırakır. Bu nedenle Leon şöyle yazar: 

“Yahudileri modern kapitalizmin kurucuları olarak görmek (…) yanlış. Yahudiler kesinlikle Avrupa’da mübadele ekonomisinin gelişmesine katkıda bulunmuşlardır ancak onların özel işlevleri tam olarak modern kapitalizmin başladığı yerde sona ermektedir.”

Leon’un da ortaya koyduğu üzere Yahudilerin sürgünlerini mitolojide aramak saçmalıktır; bu halkın sürgünü ticari kapitalizmin yerel ve ulusal birimlerinin güçlenmesiyle başlar. Avrupa soylularının bankacıları rolüyle Yahudilerin kendi aralarında oluşturduğu ekonomik ekosistem, kapitalizmin olgunlaşmaya başlamasıyla çöker. Lev Troçki bu durumu şöyle tarif eder:

“Yükseliş çağında kapitalizm Yahudi halkını gettonun dışına çıkardı ve ticari genişlemesinde bir araç olarak kullandı. Bugün çürüyen kapitalist toplum, Yahudi halkını tüm gözeneklerinden sıkıştırmanın çabasındadır.” (Lev Troçki, “Imperialist War and the Proletarian World Revolution”, Mayıs 1940)

Leon’un analizleri burada Yahudi sorununun ve Siyonizmin kökenlerine ışık tutar ve bu konuya o dönemde, ondan daha tutarlı bir materyalist açıklama getirmiş kimse yoktur. 

Yahudiler 1290’da, resmî olarak kralın bankacısı oldukları İngiltere’den sürgün edilirler. İspanya’nın Amerika kıtasını keşfetmesiyle başlayan ticari zenginleşme, hemen ardından Yahudilerin bu ülkeden sürgününü getirir. Dolayısıyla Akdeniz tipi olsun, Anglo-Sakson tipi olsun, kapitalizmin gelişmeye başladığı coğrafyalarda, yeni ayrıcalıklı ticari sınıfların ve varlıklı sosyal kastların doğumuyla beraber, Yahudilerin eski ekonomik işlevlerinden mülksüzleştirilmeleri için, Yahudi halkının sürgün edilmesi başlar.

Leon, Yahudilerin feodal üretim ilişkilerinin daha güçlü bir şekilde muhafaza edildiği Doğu Avrupa’ya, özellikle de Polonya’ya ve Rusya’nın bazı bölgelerine göçünü, işte böyle açıklar. Leon, Siyonizmin köklerini, 19. yüzyılın ikinci yarısındaki Doğu Avrupa Yahudi topluluklarının özgün tarihinde ve sosyal şartlarında bulur; bu Yahudi topluluklar, kapitalizmin ticari ve sınai bir gönenç yaşamaya başlamasıyla, eski ekonomik rollerinin ilgası hedefiyle Doğu Avrupa’ya sürülürler. Yahudilere karşı işlenen pogromlar ve ortaya çıkan siyasal antisemitist akımlar Doğu Avrupa’da ve Rusya’da doğar.

Geç kapitalistleşen ülkelerden Almanya, İtalya, İspanya ve Portekiz gibi ülkelerin, kendi sınai altyapılarını, ordularını ve sermaye ihraçlarını Batı Avrupa emperyalizmlerinin seviyesine çıkarma girişimleri ve sömürgecilik yarışında rakiplerine yetişme arzuları Nazizmi, Mussolini’yi, Franco’yu ve Salazar’ı yaratmıştı. Yahudi burjuvazisinin, eski ticari ayrıcalıklarına kapitalizm altında da sahip olma ve küresel ticarette Batı emperyalizmiyle rekabet edebilir hale gelme isteği de, faşizmin Alman, İtalyan, İspanyol ve Portekizli varyanlarının yanında, onun yeni bir türünü doğurmuştu: Siyonizm.

İşte Troçkist, Yahudi, anti-Siyonist Abraham Leon’a, akımımızın ve dünya işçi hareketinin borçlu olduğu Siyonizmin materyalist açıklanması budur. Bu perspektif sayesinde Dördüncü Enternasyonal, Kremlin’deki Stalinist bürokrasinin vahim ve trajik hatalarını, günahlarını ve sapmalarını deneyimlemek zorunda kalmaksızın, 1948’in öncesinde de sonrasında da, işçi hareketi içindeki en tutarlı ve devrimci anti-Siyonist kutup olmayı başarabilmiştir.