Bir kavram: emperyalizm

Filistin’de iki yıldır devam eden soykırım, NATO’nun genişlemesi tartışmaları, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali gibi gelişmeler ortak bir kavramı işaret ediyor: emperyalizm. Peki, herkesin kendi meşrebince tanımladığı bu emperyalizm, bizim açımızdan nedir?

En genel anlamda sömürünün bir biçimi olan emperyalizm bize göre büyük kapitalistlerin dünyayı bir pazar olarak bölüşmesi anlamına gelir; bu da bölüşüm için güçlü devletlerin (emperyalistlerin) savaşlar çıkarması, askeri harcamalar yapması demektir. Emperyalizm, dünyada egemen olan sınıfsal kesimin sanayi sermayesi ile bütünleşen finans sermayesi olması anlamına gelir. Güçlü devletlerin geri kalmış ülkeleri yağmalarken artık oralara sermaye ihracı yapması onun bir diğer özelliğidir. Bununla geri kalmış ülkeleri bir bağımlılık ilişkisine sokar. Son olarak sermayenin tekelleşme eğilimi emperyalizmin esaslı bir diğer özelliğidir. Büyük şirketlerin süper kârları emperyalist dönemin olmazsa olmazıdır. Bütün bu özellikler onun kapitalizmin bir aşaması olduğunu ifade eder. Klasik anlamda sömürgecilikten farkı ise kapitalist ilişkilerle iç içe geçmesidir. Emperyalizm yerküreyi bir bağımlılık ilişkisi ile yeniden örgütler.

Emperyalizm, dünyadaki sömürü düzeninin evrenselliğini ve eşitsiz bileşik gelişimi izah eden anahtar kavramlardan birisidir. Emperyalizme karşı mücadele etmek ise sömürü ve tahakküme karşı enternasyonalist bir görevdir. Ancak bunu yaparken emperyalizmin sadece birkaç emperyalist aktör ve onların askeri birliklerinden ibaret olmadığını hatırda tutmak gerek. Bu, ekonomik bir yapıdır aynı zamanda. Bu yüzden, örneğin, bugünkü en büyük emperyalist güç olan ABD’ye ve NATO’ya karşı olmak gerekli ancak antiemperyalist olmak için yetersizdir. Bağımlılık ilişkilerinin önemli bir aracı olan dış borçlar da reddedilmelidir. Dünya siyasetinde ise emperyalizmden kopmak zayıf olan emperyalist kampı destekleyerek değil; işçi sınıfının ve ezilen halkların alternatif siyasetini güçlendirmekle mümkündür. Bunun yolu da devrimci bir dünya partisi inşasını ertelemeden mücadele etmektir.

***

İleri okumalar için:
Lenin, V. İ., Emperyalizm: Kapitalizmin En Yüksek Aşaması, Yar Yayınları.
Troçki, L., Lenin ve Emperyalist Savaş, erişim: https://www.marxists.org/turkce/trocki/1939/subat/lenin.htm