5 No’lu Cezaevi belgeseli

Yönetmen: Çayan Demirel / Tür: Belgesel / Süre: 96 dakika / Yapım yılı: 2009

5 No’lu Cezaevi belgesel filmi 12 Eylül askerî darbesinin ardından “sinema salonlu, havuzlu, lüks” olduğu söylenerek inşa edilen Diyarbakır Cezaevi’nin 1980-84 yılları arası dönemini izleyiciye aktarıyor. Belgesel “12 Eylül” belgeselinden alınmış olan Kenan Evren’in konuşması haricinde (aralarında Ahmet Türk ve Recep Maraşlı gibi isimlerin de bulunduğu) tamamı tutuklu ve tutuklu yakınlarından oluşan görgü tanıklarının konuşmalarından oluşuyor.

Belgeselin çekimi sürecinde, sorumlu askerlerin hiçbiri konuşmayı kabul etmemiş, kendi adlarını kullanmayan gardiyanlara ise hiçbir şekilde ulaşılamamış.

Beş tutsağın açlık grevi ile, dördünün ise kendini yakarak protesto ettiği Diyarbakır Cezaevi’nde otuz dört insan yaşamını yitirmiş ve de yüzlerce insan sakatlanmıştı. Sistematik işkenceye maruz kalmayan ise yoktu. 5 No’lu Cezaevi bu koşulların belgesele aktarıldığı ilk film olması ile de ayrı bir öneme sahip.

Henüz gösterime girmemiş olan film, bugüne kadar bazı festivaller ve şenliklerde gösterildi. Bunların yanı sıra çeşitli üniversite ve kurumların istekleri üzerine oralarda da yayınlandı. Belgesel önümüzdeki dönemde 4-11 Aralık tarihleri arasında gerçekleşecek Uluslararası 1001 Belgesel Film Festivali kapsamında ve 3-18 Nisan 2009 tarihleri arasında gerçekleşecek olan Uluslararası İstanbul Film Festivali’nde gösterilecek.

Diyarbakır’da işlenen suçu ve suçluları anlatan belgeseli; rejimin uygulamalarının ne denli acımasız olabileceğini daha iyi anlamak ve ne tür tehlikelere karşı örgütlü olmamız gerektiğini öğrenebilmek için işçi arkadaşlarımız ile izlemeli, üzerine konuşmalıyız.

Çayan Demirel Kimdir?

Çayan Demirel sinemaya Özcan Alper (Sonbahar filminin yönetmeni) ile beraber çektiği belgesel film ile başladı. Dersim’li Kürt ve Alevi bir ailenin oğlu olan Çayan Demirel annesinin konuştuğu dili bilmeyerek ve de Kürt olmanın türlü sakıncalarını yaşayarak büyüdü. Alper ile yaptığı belgeselin ardından “kendisini daha iyi ifade edebileceği alanlara” yöneldi.

Tek başına tamamladığı ilk filmi, şu anda gösterimi yasaklı olan Dersim 38 adlı belgesel film idi. Yönetmen bu filmin çekimleri sırasında belgeler bulmak ve görgü tanıklarını konuşturmak konusunda ciddi sıkıntılar yaşadı. Ancak Çayan Demirel Dersim 38‘in gösterilememesine rağmen bu konuyu ilk kez belgesele taşıyıp belgeleyerek arşivlemiş olmanın dahi bir zafer olduğuna inanıyor.

Yönetmen, Dersim 38 belgeselinin ardından tamamen kendi iletişimleri üzerinden kurduğu bağlar aracılığı ile görgü tanıklarına ulaşıp 5 No’lu Cezaevi‘nin çekimine girişti.

Yaşadığı ciddi geçim sıkıntılarına rağmen yaptığı işe sarılan Demirel son olarak Altın Portakal Film Festivali’nde 5 No’lu Cezaevi ile En İyi Belgesel Film ödülünü kazandı.

Yazan: İC – Haber (30 Kasım 2009)