Plansız ekonomide patates-soğan bir az, bir bol olur!

Bir ürünün azlığı gibi çokluğu da sorun. Ürün az olduğunda talep karşılanamayacağı için fiyatlar yükselir. Dar gelirliler, yoksullar o ürünü satın alamazlar. Ürün çok olduğunda bu kez fiyatlar üretim maliyetinin de altına düşer. Üretici zarar eder. Öyle ki üretici maliyet nedeniyle çoğunlukla ürünü tarladan dahi toplamaz. Arz talep dengesinin kurulması bu nedenle çok önemlidir. Dengenin kurulması ve sürdürülebilir olması ancak merkezi bir planlamayla sağlanabilir. Bunun için kuşkusuz bir tarım politikasına sahip olunması gerekir. Ranta, kayırmaya, iltimasa dayanan günübirlik vurguncu anlayışlarla üretici de tüketici de kaybeder. Kazanan bir avuç vurguncu olur.

2018 yılında soğan-patates fiyatları zirve yapmıştı. Ürün karaborsaya düşünce soğan-patates depoları dahi basılmıştı. Tarım ve Orman Bakanı Ekrem Pakdemirli Ocak 2020 tarihinde bu durumdan “ders” aldıklarını, bir daha benzer durumlarla karşılaşılmayacağını açıklamıştı. Bakanın ders aldık dediği soğan-patatesin ihracatını izne bağlamak, ithalatını serbest bırakmaktan ibaretti. Oysa bu yıl soğan-patates üreticileri yine büyük zarar etti. Çoğu daha fazla zarar etmemek için ürününü tarlada bıraktı. Hayvanlara yem etti. Bir kısmı iflasla karşı karşıya kaldı. Bu tablo neticesinde İstanbul, Ankara gibi büyükşehir belediyeleri hem zor durumdaki üreticiye destek olmak, hem ihtiyaç sahibi tüketiciye pandemi koşullarında bedelsiz ürün desteği sunmak için üreticiden toplu soğan-patates satın alarak dağıttı. Her zaman olduğu gibi iktidar yine meseleye son vagondan bindi. Dostlar alışverişte görsün mantığıyla çiftçinin elinde kalan soğan-patatesi almaya başladı. Haklı olarak çiftçi “iş işten geçtikten sonra” diyerek bu alımın yetersizliğine vurgu yaptı. Çünkü mesele çiftçinin elinde 250 ton patates, 50 ton soğanın kalmasını engelleyecek planlamanın yapılmasında.

Tarım ve Orman Bakanının geçen yıl “dersimizi aldık” dediği günlerde üreticiler ise şöyle diyordu: “Bakanlık yetkilileri patates soğan işini bilmiyor. Üretimde planlama yapmak yerine alınan kararlarla fiyatta istikrarsızlık oluşuyor. Hem üretici hem de tüketici zarar görüyor. Bakanlık yetkilileri ‘100 bin ton patates çürüse ne olur’ diyecek kadar konuya yabancılar.” Evet, üretimde planlama! Mesele bu kadar açık. Plansız ekonomide soğan-patates bir az, bir bol olur…