Arjantin: elektrik üretimi, taşınması ve dağıtımının kamulaştırılmasına dair yasa önerisi

İşçilerin Uluslararası Birliği-Dördüncü Enternasyonal’in Arjantin seksiyonu ve FIT-U (Solun ve İşçilerin Cephesi-Birlik) bileşeni olan kardeş partimiz Izquierda Socialista’nın (Sosyalist Sol) ulusal parlamento milletvekili Graciela Calderón, Arjantin parlamentosuna elektrik enerjisinin üretimi, taşınması ve dağıtımının ulusallaştırılması için bir yasa tasarısı sundu.

Arjantin’de son günlerde, Buenos Aires eyaletinin büyük bir bölümünü etkileyen büyük elektrik kesintileri yaşandı. Arjantin’de elektrik üretimi ile dağıtımı Edenor, Edesur, Edelap gibi şirketlerin tekelinde.

Arjantin partimiz, bu tekellere sunulan yağlı teşvik sözleşmelerinin feshedilmesini ve elektrik hizmetinin işçiler ve kullanıcıların denetiminde yeniden inşa edilmesini savunuyor.

Türkiye’de işçiler ve emekçiler, özelleştirilen elektrik üretimi ile dağıtımının sonuçlarını zamlanan faturalar şeklinde hissederken, Arjantin milletvekilimiz Graciela Calderón’un sunduğu yasa tasarısının Türkiye işçi ve emekçileri için de öğretici olabileceğini düşünüyoruz.

***

Buenos Aires Temsilciler Meclisi ve Senatosu’na

Yasa önerisi: Elektrik enerjisinin üretimi, taşınması ve dağıtımında işçilerin ve kullanıcıların denetiminde kamulaştırmanın gerçekleştirilmesi

Madde 1: Elektrik enerjisinin üretilmesi, taşınması ve dağıtılması alanlarında ulusal acil durum ilan edilecektir.

Madde 2: İlan edilecek olan acil durum bağlamında, elektrik kesintisi sorunu yaşayan hanelere enerjinin yeniden bağlanmasını kesin olarak sağlamak için gerekli malzeme ve ekipmanın (örneğin elektrik jeneratörlerinin) derhal satın alınması ve kalıcı bir tesiste kalifiye personellerin işe alımı hayata geçirilecektir.

Madde 3: Hanelere ve küçük işyerlerine, elektrik hizmeti kesintileri nedeniyle uğradıkları maddi ve ekonomik kayıplara eşdeğer bir ekonomik tazminat ödenecektir. Söz konusu tazminatın ödenmesi için gerekli kaynaklar; elektrik enerjisi üretimi, taşıması ve dağıtımı yapan mevcut özel şirketlerin kazançlarından sağlanacaktır.

Madde 4: Buenos Aires eyaletinde elektrik enerjisinin üretim, taşıma ve dağıtımının özel şirketlere devredilmesini teşvik eden imtiyaz sözleşmelerinin ve diğer yasal ve hukuki araçların (kanunlar, kararnameler, kararlar ve diğer il hükümlerinin) mutlak feshi ilan edilecektir.

Madde 5: Söz konusu sözleşmelerin feshi tazminatsız yapılacak ve imtiyaz sahipleri, imtiyazlar kapsamında tahsis edilen tüm tesisleri, araçları, yedek parçaları ve diğer malzemeleri derhal geri iade etmeye başlayacaktır.

Madde 6: Bu kanunla beraber elektrik hizmetinin kamulaştırılması amaçlanmaktadır. Bu amaç adına, yüzde 100 devlete ait olan ve ulusal ve bölgesel işleyişi ulusal kanunla belirlenmek zorunda olan Energía Eléctrica del Estado şirketi kurulacaktır. Devlet üretim, taşıma ve dağıtım da dahil olmak üzere tüm elektrik enerjisi sisteminin mülkiyetini, idaresini, çalıştırılmasını ve işletmesini tek malik olarak sürdürecektir.

Madde 7: Energía Eléctrica del Estado şirketi, demokratik olarak seçilmiş işçi ve kullanıcı örgütlerinin denetimi, yönetimi ve idaresi altında faaliyet gösterecektir.

Madde 8: Energía Eléctrica del Estado şirketi, imtiyaz süreci öncesi ve sonrasında sendikal anlaşmazlıklar nedeniyle işten çıkarılan ve verim artırma veya küçülme planları nedeniyle işten çıkarılanların tümünü ivedilikle ve öncelikli olarak görevlerine iade edecektir.

Madde 9: Elektrik enerjisi hizmeti kapsamındaki işleri yapan taşeron şirketlerde çalışan işçiler, asıl kalıcı tesisin kadrosuna bütün sosyal haklarıyla ve ücret hakları ile dahil edilecektir.

Madde 10: Elektrik enerjisi sisteminin imtiyaz şirketlerinden devlet sistemine geçişini denetlemek üzere, demokratik olarak seçilmiş ve görevden alınabilir durumdaki sektör işçilerinden oluşan özel bir Soruşturma Komisyonu oluşturulacaktır. Bu İşçi Komisyonu aynı zamanda özelleştirme şeklindeki yağmacılığın sorumluları ve suç ortakları tarafından işlenen tüm cezai ve hukuki suçları soruşturma ve kınama ehliyetine de sahip olacaktır.

Yasanın sunumunun ardından Graciela Calderón konuşmasını yaptı:

Sayın Başkan:

11 Ocak Salı günü büyük bir elektrik kesintisi Buenos Aires Eyaleti’nin büyük bir bölümünü etkiledi ve 700.000 insanı elektriksiz bıraktı. Aileler ve küçük işletmeler elektriksiz ve dolayısıyla susuz kaldı. Etkilenen mahalle sakinleri bunun her yaz tekrarlanan bir şey olduğunu hatırlıyor. 2022 yılı, 29 Aralık’tan 4 Ocak’a kadar 190.000 insanı yine elektriksiz bırakan başka bir büyük elektrik kesintisiyle başlamıştı.

Kesintilerden sorumlu olanlar, dağıtım şirketleri Edenor, Edesur, Edelap ve diğer özelleştirilen şirketler, yıllardır emekçilerin zararına sübvansiyon veya imtiyazlarla milyonlar kazanan şirketlerdir.

Unutulmamalıdır ki Mauricio Macri hükümeti yüzde 3400’den yüzde 5500’e kadar değişen zamlar uyguladı. Aynı hükümet “elektrik ücretlerinin dolarizasyonu” yoluyla, zamlardan gelen paranın yatırımlara gideceğini ve kesintilerin son bulacağını söylemişti. Bunların hepsi koca bir yalandı.

Frente de Todos (Herkesin Cephesi) hükümeti ise bu zamların hiçbirini geri çekmedi, emekçileri dolandırmaya devam etti ve hatta ocak ve şubat aylarında, mart ve nisan ayları faturalarına yansıyacak olan yüzde 20’lik zamlar uyguladı. Arjantin Enerji Enstitüsü’ne göre, özelleştirilmiş enerji şirketleri yalnızca 2021’de 9 milyar dolardan fazla sübvansiyon aldı. Ancak bu sırada şirketler sübvansiyonları hizmeti iyileştirmek için değil, kendilerini zenginleştirmek için kullandılar.

Sol Cephe-Birlik olarak, hanelere ve küçük işletmelere elektrik arzını yeniden sağlamak için gerekli tüm acil önlemleri alarak, elektriğin üretimi, taşınması ve dağıtımında acil durum ilan edilmesini öneriyoruz. Aynı şekilde, imtiyaz sözleşmeleri iptal edilmeli. Elektrik hizmetinin iyileştirilmesinin ve emekçilerin ihtiyaçlarının karşılanmasının tek yolu, kapitalist şirketlerin tefeciliğine son verilmesinin tek yolu, işçilerin ve kullanıcıların denetiminde elektrik hizmetinin kamulaştırılmasıdır.

Mevcut elektrik sistemi, 1992 yılına kadar elektrik sağlayan üç devlet şirketi olan SEGBA, Hidronor ve Agua y Energía Eléctrica’nın özelleştirilmelerinin sonucudur. Carlos Menem hükümeti, tüm patron partilerinin desteğiyle enerji sistemini özelleştirdi. 24.065 sayılı kanuna dayanılarak elektrik üretimi, taşıması ve dağıtımı birkaç şirkete ayrıldı. Bu reform, yabancı ve yerli işinsanlarının elektrik gibi temel bir kamu hizmetinden kâr etmelerine neden oldu.

O zamandan beri, özelleştirilmiş şirketler, hizmette hiçbir gelişme gerçekleştiremediği gibi, yalnızca kendi kârlarını artırmaya yarayan büyük sübvansiyonlar aldı. Ulusal Elektrik Düzenleme Kurumu (ENRE) şirketlerin sektöre yatırım eksikliğini, kullanıcıların hizmete erişimini veya hizmetin kalitesini kontrol etmiyor. ENRE’nin tek yaptığı kapitalistlere kâr garantisi vererek bu dolandırıcılığın suç ortağı olmaktır. Buenos Aires bölgesinin Elektrik Enerjisi Kontrol Ajansı (OCEBA), imtiyazlı şirketlerinin karşılaması gereken minimum gereksinimleri (hizmet kalitesi, prosedürler için teleyönetim sistemi, müşteri hizmetleri ofislerinin sayısı vb.) belirliyor ancak bunları hayata geçirmiyor. Ve şirketler, aldıkları para cezalarını nadiren ödüyor.

Hem 12 yıl süren Kirchnerist hükümetler döneminde hem de Macri hükümetinin dört yılında, hizmet kalitesinin iyileştirilmesine tek bir peso yatırım yapılmadan, şirketlerin kârlarını finanse etme politikası sürdürüldü. Yıllarca süren özelleştirmeden sonra Ezeiza Termik Santrali, Solalban Energía, Guillermo Brown Termoelektrik Santrali, Edenor, Edesur, Edelap, Edea, Eden, Edes ve bunlara benzer jeneratör, nakliye ve distribütör devlerine verilen milyon dolarlık sübvansiyonlar, emekçilerin yağmalandığı bir soyguna döndü. Şimdi Alberto Fernández hükümetiyle birlikte şirketlere verilen sübvansiyon sistemi derinleşti. Bu şirketler, Ocak 2020’den bu yana, 12 ayda yüzde 113 büyüdü.

Kullanıcılarıyla dalga geçercesine yıllardır berbat hizmetler veren bu şirketler, astronomik kazançlar ve milyon dolarlık borçlarının affı ile ödüllendiriliyor. Ülke genelinde kullanıcılara elektrik sağlayan 70 elektrik dağıtım şirketinin toplam 142.887 milyon dolar borcu var. Borçlu şirketler, aynı zamanda en yüksek kâra sahip şirketler: Bunlar 18.000 milyon dolar borç ile Edenor (Manzano-Vila), 20.800 milyon dolar borç ile Edesur (İtalyan sermayeli Enel) ve 9.813 milyon dolar borç ile Edemsa (Manzano-Vila). Öte yandan, elektrik faturası borcu olan kullanıcılar aynı borç affından hiçbir şekilde faydalanamıyor.

Özelleştirilen şirketler, kendilerini ilgilendiren tek şeyin süper kârlarını elde etmek olduğunu zaten gösterdi. Elektriğe erişim temel bir kamu hizmetidir, bir meta olarak veya özel kâr için satılamayacak olan bir insan hakkıdır. Bu nedenle, herkes için erişilebilir fiyatları ve kaliteli hizmetleri gerçekten garanti altına almanın tek yolu, tüm imtiyaz sözleşmelerinin feshedilmesi ve sektöre hakim olanlar, sektör işçileri ve kullanıcılar tarafından yönetilecek olan bir kamulaştırma süreciyle tüm elektrik hizmetinin devletleştirilmesidir. Bütün bu hususlar kapsamında, milletvekillerinin bu tasarıyı desteklemelerini rica ediyorum.