Ara dinlenmesi hakkı

Yasalara göre düzenlenmiş bir ara hakkı yoktur. Fakat iş yasasının 64. maddesi işçilere çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin düzenine göre ara dinlenmesi verilmesini öngörmüştür.

Buna göre günde 4 saat ve daha kısa sürelere 15 dakika, 7,5 saate kadar olan çalışma süresine 30 dakika, 7,5 saatten fazla olan işlerde 60 dakika ara hakkımız vardır. Yasada belirtilen süreler en az olup aralıklı verilmemelidir. Fakat toplu sözleşmelerde bu hakların yerin özgün koşullarına göre aralıklı verilmesinin yolu açılmıştır. Yine toplu iş sözleşmelerinde aksi belirtilmemişse aynı kısımda çalışan işçilere ara hakkı önceden belirtilmiş saatte toplu uygulanmalıdır. Çoğu yerde bu dönüşümlü kullanılmaktadır.

Bir bölümde bir kısım işçi ara verdiğinde diğerleri üzerindeki iş yükü artmaktadır. İşverenler üretim durmasın diye bunu genellikle tercih ederler ama bu tek taraflı olamaz. İşçi işe girerken hizmet akdine böyle bir ibare yoksa bu uygulandığı durumda hizmet akdini fesih hakkına sahiptir. Ancak Türkiye’de gerçek anlamda iş güvencesi olmadığından bu çok tercih edilmez.

İş yasasında belirtilen zamanların en az olduğu vurgulanmaktadır. Yani toplu iş sözleşmelerinde süre artırılabilir. Ama ara hakkı çalışma saati sayılmadığından iş yerinde kalma süresini de arttıracaktır. Şöyle ki 9 saat çalışan bir garson 60 dakika yemek molası ile 10 saat işyerinde kalmak durumundadır. Eğer mola hakkı uzarsa 10,5-11 saat iş yerinde kalacaktır ki bu da tercih edilen bir şey değildir.

Gece çalışmalar da 7,5 saati aşamayacağından(!) ara dinlenme hakkı en az 30 dakikadır. Vardiyalılar için de 64. madde geçerlidir. Gece çalışırken ara hakkının temel sorunlarından biri de dinlenebilecek fiziksel mekân eksikliğidir. Ne yazık ki işveren işçilere dinlenmeleri için bir sosyal mekân yaratma zorunluluğunda değildir. Ayrıca ara dinlenmesi çalışma saati sayılmadığından işçi bu süreyi hiçbir emir almadan istediği gibi değerlendirebilir. Mümkünse dışarıya da çıkabilir.

Fazla çalışma yapıldığı koşullarda da normal süre bittiğinde bir ara verilip verilmemesi ve süresini fazla çalışma için izin alındığında Bölge Çalışma Müdürlüğü belirler. Kadınlara dair olan tek özel düzenleme Gebe ve Emzikli Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Tüzük’ün 6. maddesinde yer almıştır. Buna göre “emzikli kadınlara ara dinlenmesinden önce ve sonra, uygun saatlerde, ayrı ayrı iki defa, 45’er dakika izin verilebilir. Bu izinler iş süresinden sayılır.”

(Yazıda kullanılan bilgilerin bir kısmı Av. Murat Özveri’nin “Ara Dinlenme Hakkı ” yazısından alınmıştır, 2000)