Güvenceli esneklik: işçi sınıfına yeni saldırı planı

Güvencesizleştirme, kapitalist üretim ilişkilerinin yapısal stratejisi olarak hayatımızın tam ortasında. Neoliberalizmin 1980’lerden bu yana dünya çapında dayattığı emek politikalarının merkezinde iş güvencesinin esnetilmesi, sendikal örgütlenmenin zayıflatılması ve esnek çalışmanın norm haline getirilmesi var. Amaç hep aynı: emeği daha düşük maliyetle, daha dağınık biçimlerde çalıştırmak.

Bugün bu politikalar, “güvenceli esneklik” adı altında yeniden pazarlanıyor. Avrupa’dan başlayarak yayılan bu kavram, “teknolojiye uyum”, “dijital dönüşüm”, “çalışan refahı”, hatta kadınların istihdama katılımı gibi parıltılı başlıklarla süsleniyor. İşsizlik ve yoksulluk sopa gibi sallanırken, esnek modeller “çözüm” diye sunuluyor; bu yolla işçiden rıza devşiriliyor.

OVP’nin emek gündemi: esnek, kuralsız, güvencesiz

Türkiye’de de sermaye örgütleri yıllardır aynı koroya katılmış durumda. TÜSİAD, TİSK, MÜSİAD, TOBB… Hepsi işgücünü esnekleştirme “ihtiyacından” söz ediyor. Mehmet Şimşek ise 2026–2028 Orta Vadeli Program’da (OVP) bu talepleri karşılıyor: yeni nesil esnek çalışma projesi, yani “güvenceli esneklik.” Sözde işgücü piyasasının dönüşen yapısına uyum sağlayacak, gerçekte ise geçici, esnek ve bireysel sözleşmeye dayalı istihdamı kurumsallaştıracak. Tam zamanlı, kadrolu, güvenceli istihdam istisna; proje bazlı, geçici ve güvencesiz istihdam norm haline getiriliyor.

Güvenceli esneklik modelinde işçinin işe alımı ve işten çıkarılması kolaylaştırılıyor; sözleşmeler, çalışma süreleri, görev tanımları ve ücretler patronun ihtiyaçlarına göre esnetiliyor. Yani doğrudan iş ve gelir güvencesine saldırıyor. Bunun sonucu ücretlerin düşmesi, iş güvencesinin zayıflaması ve işçilerin işveren karşısında toplu pazarlık gücünün kırılması. İşçi yalnızlaşıyor, örgütsüzleşiyor. Bu sadece ekonomik sömürü değil, aynı zamanda politik bir tahakküm mekanizmasıdır.

Üstelik saldırı sadece çalışma hayatıyla sınırlı değil. Sosyal güvenlik sistemi de hedefte. Emeklilik hakkı bireysel tasarruflara indirgeniyor. “Güvenceli işin yok ama bireysel fonlarla geleceğini güvenceye alabilirsin” deniliyor. Prim ödeyemeyen milyonlarca işçi fiilen emeklilikten dışlanıyor, yoksulluk kalıcılaştırılıyor.

Zaten Türkiye’de güvencesizlik emekçilerin en yakıcı sorunu. İşçiler ve emekliler temel yaşam maliyetlerini bile karşılayamazken, işsizlik özellikle gençler ve kadınlar arasında yüksek. Kayıtdışı istihdam ve yetersiz işçi sağlığı ve güvenliği önlemleri can güvenliğimizi tehdit ediyor. Sendikal haklar ise Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu’nun verilerine göre Türkiye’yi en kötü durumda olan 10 ülke arasına yerleştiriyor. İşte bu tabloda bir kez daha “esnekliği” gündeme getirmek, iktidarın gerçek niyetini açığa vuruyor: işçi sınıfına ve tarihsel kazanımlarımıza yeni saldırılar örgütlemek, fiili saldırılara yasal kılıf bulmak. OVP’nin içine açıkça yazılan güvenceli esneklik, iktidarın sermayeye alan açmak için işçi sınıfını daha da kuşatma kararlılığını gösteriyor. Onların “güvencesi”, İşsizlik Sigortası Fonu gibi kamusal kaynakları patronların hizmetine açmak. Yani işçiden alınanı işçiye değil, sermayeye aktarmak.

Peki ya orta vadeli mücadele programı?

Bu tablo karşısında ne yapmalı? Bugün birçok işyerinde düşük ücrete, esnek ve güvencesiz çalışmaya, sendikasızlaştırmaya karşı parçalı direnişler sürüyor. Bu direnişler yol gösterici, ama tek başına yetmiyor. Hep sorduğumuz asıl soru şu: Bu mücadeleler neden hâlâ iktidarın ve sermayenin topyekûn saldırısına karşı birleşik bir mücadeleye dönüşemiyor?

İktidar ve sermaye OVP ile orta vadeli saldırı planlarını ortaya koymuş durumda. Peki işçi sınıfının orta vadeli mücadele programı ve planı ne? İktidarın, OVP’nin bütününde de bir kez daha açığa çıkan yoksullaştırma ve güvencesizleştirme politikasını hedefe alan bir acil eylem programına ihtiyacımız var! Bunun için işyerlerinde taban örgütlenmesinin ve işçilerin acil talepler etrafında ortak eylemlerinin koşullarını yaratmak gerekiyor. Sendika bürokrasilerine rağmen birleşik sendikal mücadelenin olanaklarını zorlamak gerekiyor!